Ναός του Απόλλωνος Πατρώου (β΄ ήμισυ 4ου αι. π.Χ.)
Ο ναός του Απόλλωνος Πατρώου (= Προγονικού) οικοδομήθηκε στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. στην δυτική πλευρά της Αγοράς, ανάμεσα στην Στοά του Διός Ελευθερίου και στο Μητρώον, πιθανώς με μέριμνα του Λυκούργου (ο Πλούταρχος συνδέει το όνομά του με την ανάθεση ενός βωμού του Απόλλωνος στην Αγορά). Πρόκειται για απλή κατασκευή, που διαρθρωνόταν σε μονόχωρο σηκό, όπου προστέθηκε στους ελληνιστικούς χρόνους πρόναος· δεν γνωρίζουμε εάν ο ναός ήταν τετράστυλος «εν παραστάσι» (με 4 κίονες ανάμεσα σε παραστάδες) ή πρόστυλος (με πρόσταση 6 κιόνων), ενώ χαρακτηριστική είναι η παντελής απουσία πτερού (περιμετρικής κιονοστοιχίας). Ένα μικρό παράπλευρο δωμάτιο ανοιγόταν στην βόρεια πλευρά του σηκού, με τον οποίο επικοινωνούσε μέσω διόδου, δίνοντας στον ναό συνολικό σχήμα Γ. Ο πλευρικός αυτός θάλαμος ενδεχομένως στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα του θεού, ίσως όμως να λειτούργησε ως άδυτο – σύνηθες φαινόμενο στους ναούς του Απόλλωνος – που τοποθετήθηκε πλάι στον σηκό και όχι στο πίσω μέρος του (όπως ισχύει κατά κανόνα) για αισθητικούς και οικονομικούς λόγους, ενώ δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε ως θησαυρός για την εναπόθεση πολύτιμων αντικειμένων και προσφορών ή ως αρχείο για την φύλαξη δημοσίων εγγράφων.
Ο ναός εδράζεται στα αποσπασματικά σωζόμενα θεμέλια ενός προγενέστερου κτίσματος, το οποίο έχει ταυτισθεί με προκάτοχό του του 6ου αι. π.Χ., πίσω από τον οποίο υπάρχει ένας λάκκος για την χύτευση του χαλκού που χρησίμευσε στην κατασκευή ενός υστεροαρχαϊκού λατρευτικού αγάλματος στο τύπο του Κούρου. Τα στοιχεία για την εκεί τελούμενη λατρεία από την περίοδο της καταστροφής του πρωιμότερου ναού από τους Πέρσες το 480 π.Χ. μέχρι την ανέγερση του νέου περί το 330 π.Χ. είναι ανεπαρκή· φαίνεται ότι η προϋπάρχουσα λατρεία αναβίωσε όταν πλέον μετά τα περσικά παρουσιάσθηκε η ιδεολογική ανάγκη αναδιοργάνωσής της, που μεταφράστηκε στην ανοικοδόμηση του ναού, με την έμφαση τώρα να στρέφεται στην πατρογονική ιδιότητα του Απόλλωνος (ο θεός θεωρείτο γενάρχης της φυλής των Ιώνων, άρα και προπάτορας των ιωνικής καταγωγής Αθηναίων). Παρ’ όλ’ αυτά, οι ομφαλοί που βρέθηκαν στον χώρο του ναού παραπέμπουν στον Πύθιο Απόλλωνα, στην λατρεία του οποίου προσιδιάζει και η διαμόρφωση της μικρής παράπλευρης αίθουσας, γεγονός που μπορεί να είναι ενδεικτικό για την συστέγαση μιας τέτοιας λατρείας στον ναό. Πάντως, τον καιρό που ο Παυσανίας επισκέφθηκε την Αθήνα (γύρω στο 150 μ.Χ.), στον ναό ήταν στημένα τρία αγάλματα, φιλοτεχνημένα από τους γλύπτες Ευφράνωρα, Λεωχάρη και Κάλαμι αντιστοίχως. Ένα ακέφαλο άγαλμα του Απόλλωνος Κιθαρωδού στον τύπο του ‘‘παρενδυτικού’’ (tranvestitus, δηλ. ντυμένου με γυναικεία περιβολή), που αποκαλύφθηκε σε σημείο παρακείμενο του οικοδομήματος και σήμερα φιλοξενείται στο μουσείο της Στοάς του Αττάλου, έχει υποτεθεί ότι είναι το παραδιδόμενο έργο του Ευφράνωρος (350-330 π.Χ.) που είδε ο Παυσανίας.
Κάτοψη του ναού του Απόλλωνος Πατρώου του β΄ μισού του 4ου αι. π.Χ.
Αναπαράσταση του πρώιμου ναού του Απόλλωνος Πατρώου με αψιδόμορφη απόληξη στο πίσω μέρος (6ος αι. π.Χ.).
|
ΚΛΕΙΣΙΜΟ
