Άρειος Πάγος
Ο βραχώδης λόφος του Αρείου Πάγου βρίσκεται βορειοδυτικά προ της εισόδου της Ακροπόλεως και σε κοντινή απόσταση από αυτήν, υψούμενος περίπου 115μ. από το επίπεδο της κάτω πόλης, της οποίας αποτελεί φυσικό όριο. Η πρόσβαση στο χώρο, του οποίου η επιφάνεια είναι περιορισμένης έκτασης και ανώμαλη, με πιο απότομη την βόρεια πλευρά του, γινόταν μάλλον – όπως και σήμερα – από αρκετά απότομη σκάλα λαξευμένη στη νοτιοανατολική πλευρά του.
Η ονομασία του λόφου, για την προέλευση της οποίας η παράδοση έχει διασώσει αρκετές εκδοχές, δηλώνει τον βράχο (Πάγος = Βράχος < ρ. πήγνυμι = στερεώνω, στερεοποιώ, παγώνω) που ήταν αφιερωμένος είτε στον θεό Άρη είτε στις Αρές (Αραί ή Ερινύες, οι αποτρόπαιες θεές της εκδίκησης). Πολλοί συνδέουν την επωνυμία ‘‘Άρειος’’ με την πρωταρχική σημασία του ονόματος του θεού (στην αρχαιότατη ελληνική άρης = φόνος), δεδομένου ότι ο χώρος αποτέλεσε επί μακρόν έδρα της «εν Αρείω Πάγω» ή «εξ Αρείου Πάγου» Βουλής ή Άνω Βουλής (σε αντιδιαστολή με την Κάτω Βουλή των Πεντακοσίων), που πιστευόταν ότι δίκασε τον Ορέστη μετά την μητροκτονία του. Άλλοι θεωρούσαν τον τόπο αυτό ως δικαστήριο στο οποίο ενήχθη ο Άρης από τον Ποσειδώνα αφού φόνευσε τον υιό αυτού Αλιρρόθιο κατά τους μυθικούς χρόνους, ενώ μερικοί απέδιδαν την ονομασία του λόφου στο γεγονός ότι εκεί προσέφεραν θυσία στον θεό Άρη οι Αμαζόνες.
Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Άρειος Πάγος υπήρχε ήδη (ως δικαστήριο;) από την εποχή του Α΄ Μεσσηνιακού Πολέμου (μέσα 7ου αι. π.Χ.), διότι εκεί ήθελαν να προσφύγουν οι Μεσσήνιοι για την επίλυση των διαφορών τους. Ωστόσο, η χρονική αφετηρία της χρήσης του χώρου και η παλαιότερη λειτουργία του δεν έχουν έως τώρα καθοριστεί με σαφήνεια. Φαίνεται ότι η ονομασία υιοθετήθηκε αρχικά από διοικητικό σώμα της περιόδου της αριστοκρατίας (7ος αι. π.Χ.) που είχε ως έδρα τον λόφο. Μονιμώτερο χαρακτήρα έλαβε μόλις από τα χρόνια του Σόλωνος, οπότε μεταβλήθηκε σε ειδικό και μόνιμο οργανισμό (αρχές 6ου αι. π.Χ.), ενώ αργότερα (περί τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.), όταν στην Αθήνα είχε εγκαθιδρυθεί πλέον δημοκρατικό καθεστώς, ο Άρειος Πάγος διατηρήθηκε ως δικαστήριο που εκδίκαζε αποκλειστικά υποθέσεις φόνων.
Παρά την μεγάλη σημασία του Αρείου Πάγου ως μνημείου της ιστορικής ζωής της Αθήνας, η διαμόρφωση του χώρου του δεν χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη μνημειακότητα. Στην κορυφή του λόφου σώζεται κυβικός περίπου ογκόλιθος σε σχήμα βωμού, ο οποίος έχει ταυτισθεί από τη σύγχρονη έρευνα με τον βωμό της Αρείας Αθηνάς ή με μία από τις δύο έδρες-λίθους, της «Ύβρεως» (δηλ. του κατηγορουμένου) και της «Αναιδείας» (δηλ. του κατηγόρου), όπου κάθονταν οι διάδικοι κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας του δικαστηρίου. Στον Άρειο Πάγο υπήρχαν επίσης λατρείες του Βορέως και των Αμαζόνων, θυγατέρων του Άρεως, δεν γνωρίζουμε όμως την ακριβή θέση που κατείχαν. Ίχνη και λαξεύματα στον βράχο προφανώς όριζαν τις θέσεις άλλων ιερών. Στους βόρειους πρόποδες του λόφου ανοιγόταν σπήλαιο, που έχει αναγνωρισθεί ως χώρος λατρείας των Ευμενίδων (ευφημιστικό όνομα των Ερινύων), ενώ κάτω και γύρω από τον λόφο υπήρχαν τα χαμένα σήμερα περίφημα σπίτια των νεοπλατωνικών φιλοσόφων (τέλη 4ου-αρχές 5ου αι. π.Χ.). Τέλος, στον Άρειο Πάγο, κατά μία εκδοχή, μίλησε στους Αθηναίους το 54 μ.Χ. ο Απ. Παύλος κηρύσσοντας τον Χριστιανισμό (άλλοι υποστηρίζουν ότι εκφώνησε τους λόγους του στην Βασίλειο Στοά της Αγοράς).
Τοπογραφικό διάγραμμα της Ακροπόλεως και της Αγοράς. Βορειοδυτικά της Ακροπόλεως υψώνεται ο λόφος του Αρείου Πάγου.
|
ΚΛΕΙΣΙΜΟ
