Ναός του Άρεως (τέλη 1ου αι. π.Χ., αρχική κατασκευή περί το 440 π.Χ.)
Πρόκειται για μαρμάρινο ναό δωρικού ρυθμού που οικοδομήθηκε περί το 440 π.Χ. Κατά παράδοξο τρόπο, σώζεται μεγάλο τμήμα του ναού, όχι όμως και η θεμελίωσή του. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι κάπου στους πρώιμους αυτοκρατορικούς ρωμαϊκούς χρόνους (ύστερος 1ος αι. π.Χ.) ο ναός μεταφέρθηκε κυριολεκτικά ολόκληρος από αλλού στο κέντρο του τετραγώνου της Αγοράς, στον ελεύθερο χώρο απέναντι από τον ναό του Πατρώου Απόλλωνος, μόλις στα βόρεια του Ωδείου του Αγρίππα, όπου ξαναχτίστηκε πάνω σε καινούρια θεμέλια και αφιερώθηκε στην λατρεία του Άρεως.
Η αρχική τοποθεσία που καταλάμβανε στην Αττική παραμένει άγνωστη και συχνά αποτέλεσε αντικείμενο έντονων συζητήσεων μεταξύ των αρχαιολόγων. Μολονότι στον αρχαίο δήμο των Αχαρνών, μερικά χιλιόμετρα βορείως της Αθήνας, βρέθηκε επιγραφή που μνημονεύει την ίδρυση ενός βωμού (άραγε ίσως και της λατρείας του θεού;) του 4ου αι. π.Χ., η χρονολόγηση του βωμού είναι υστερότερη του ναού και ο Παυσανίας κατά την επίσκεψή του στις Αχαρνές δεν κάνει λόγο για κανένα τέτοιο ναϊκό οικοδόμημα. Επιπλέον, η υπόθεση ότι ο ναός μετακομίσθηκε στην Αγορά μαζί με την λατρεία του Άρεως δεν ευσταθεί· το γεγονός ότι προϋπάρχον υλικό μετακινήθηκε για να χρησιμοποιηθεί εκ νέου σε έναν ναό του Άρεως δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι το αρχικό κτίσμα στέγαζε την ίδια λατρεία. Η εικασία ότι ο ναός ίσως να προήλθε από τον γνωστό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς είναι επίσης προβληματική. Ένας πιθανώτερος τόπος προέλευσης του αρχιτεκτονήματος που μας απασχολεί ήρθε στο φως μόλις πριν από λίγα χρόνια· πρόκειται για τα θεμέλια του ναού της Αθηνάς Παλληνίδος στην Παλλήνη (Γλυκά Νερά), ανάμεσα στην Πεντέλη και στον Υμηττό. Η πλήρης απουσία καταλοίπων της ανωδομής του κτιρίου έκανε πολλούς να πιστέψουν ότι αυτός ήταν ο ναός που μεταφέρθηκε στην αθηναϊκή Αγορά και αφιερώθηκε στον Άρη την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας.
Παρ’ όλ’ αυτά, δεν έχουμε ξεκάθαρες ενδείξεις ως προς τον τόπο όπου ο ναός είχε κατ’ αρχάς οικοδομηθεί. Άλλωστε, κατά τον 1ο αι. π.Χ. παρατηρείται εν γένει η τάση για μεταφορά από την ύπαιθρο της Αττικής στην πόλη είτε ολόκληρων εγκατειλημμένων ναών είτε μελών ναϊκών οικοδομημάτων με σκοπό την επισκευή ήδη υπαρχόντων μνημείων ή την ανέγερση νέων. Αιτία γι’ αυτές τις ενέργειες στάθηκε η ανάγκη δημιουργίας χώρων για την άσκηση της αυτοκρατορικής λατρείας. Ενδεικτικό της τάσης αυτής είναι το γεγονός ότι στην ρωμαϊκή Αθήνα μαρτυρούνται 12 βωμοί του Οκταβιανού Αυγούστου και 94 του Αδριανού.
Κάτοψη του ναού του Άρεως και του βωμού μπροστά από την είσοδο του οικοδομήματος.
Κάτοψη του βόρειου τμήματος της Αγοράς, όπου μεταφέρθηκε ο ναός του Άρεως, πιθανόν από τις Αχαρνές ή από την Παλλήνη.
|
ΚΛΕΙΣΙΜΟ
