Ναός στην αριστερή όχθη του Ιλισσού (περί το 440 π.Χ.)
Η θέση του ναού έχει προσδιορισθεί στην συμβολή των σημερινών οδών Αρδηττού και Κουτούλα, πάνω από το Κολυμβητήριο, κοντά σε διάβαση του Ιλισσού πλησίον της εκκλησίας της Αγ. Φωτεινής. Δεν έχει διασωθεί κανένα αρχιτεκτονικό στοιχείο ικανό να μας δώσει μια εικόνα της μορφής του ναϊκού οικοδομήματος, για την ανάπλαση της οποίας μπορούμε να βασιστούμε μόνο σε αποτυπώσεις του μνημείου σε παλαιότερες χαλκογραφίες και σχέδια των τελών του 18ου αι. των Άγγλων περιηγητών Stuart και Revett, σε θραύσματα της ζωφόρου του, που βρίσκονται στα μουσεία της Αθήνας, της Βιέννης και του Βερολίνου, καθώς και στα κατάλοιπα θεμελίωσης που έχουν διατηρηθεί επί τόπου.
Οι διαθέσιμες πηγές τον αποκαθιστούν ως μικρών διαστάσεων ιωνικό περίπτερο, αμφιπρόστυλο τετράστυλο «εν παραστάσι» ναό, με σχέδιο παρόμοιο με αυτό του ναού της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη, από τον οποίο ήταν περίπου 1,5 φορά μεγαλύτερος. Ο καθορισμός των θεμάτων της ζωφόρου του δεν είναι δυνατός, δεδομένου ότι οι σωζόμενες παραστάσεις είναι αποσπασματικές και οι εικονιζόμενες μορφές όχι ιδιαίτερα ευκρινείς. Η οικοδόμησή του ανάγεται πιθανώτατα στην δεκαετία 445-435 π.Χ., αν και η κεραμεική που έχει αποκαλυφθεί στον χώρο του τοποθετείται στο γ΄ τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.
Η αναγνώριση του ναού παραμένει αδιευθέτητο πρόβλημα στη σύγχρονη έρευνα. Κατά μία άποψη, πρόκειται για το ιερό της Αρτέμιδος Αγροτέρας (Θηρεύτριας/Κυνηγού), μίας από τις θεότητες που συνδέθηκαν από τους Αθηναίους με την νίκη επί των Περσών στον Μαραθώνα και έγιναν αποδέκτες μεγάλων τιμών έκτοτε· διάφορες αρχαίες πηγές (Αριστοφάνης, Πλούταρχος, Ξενοφών, Αιλιανός) ομιλούν περί προσφοράς θυσιών στην θεά κάθε χρόνο, εις ανάμνηση της λαμπρής νίκης, στο ιερό της στην νότια όχθη του Ιλισσού, του οποίου την ύπαρξη μνημονεύει ο Παυσανίας σε περιοχή με το όνομα ‘‘Άγραι’’. Άλλοι πάλι ταυτίζουν τον ναό με το λεγόμενο «Μητρώον εν Άγραις», μικρό ιερό αφιερωμένο στην θεά Δήμητρα, όπου τελούνταν τα προπαρασκευαστικά των Μεγάλων Ελευσινίων Μυστήρια, που μεταξύ άλλων περιλάμβαναν και τελετουργικό καθαρμό στα νερά του Ιλισσού.
Ο ναός μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία κατά τους βυζαντινούς χρόνους και διατηρήθηκε σχεδόν ακέραιος μέχρι το 1778, οπότε καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Τούρκους προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το υλικό του στις οχυρώσεις της πόλης. Τα λίγα διασωθέντα λείψανά του, κυρίως επάνω στον βράχο, καλύπτονται σήμερα από σύγχρονες οικίες.
Κάτοψη του ναού του Ιλισσού.
Πλάκες ζωφόρου από τον ναό κοντά στον Ιλισσό. Τα εικονιζόμενα θέματα δεν είναι ευκρινή.
|
ΚΛΕΙΣΙΜΟ
