|
Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών
Περιοχή: πλατεία Μητροπόλεως
Έτος: 1842-1862
Περιγραφή:
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, ο Μητροπολιτικός Ναός των Αθηνών επρόκειτο να ανεγερθεί στην οδό Πανεπιστημίου, δίπλα στη (μελλοντική) Ακαδημία και με βάση αυτό το δεδομένο, ο Δανός αρχιτέκτονας Theophil Hansen (1813-1891) είχε σχεδιάσει (το 1842) μια σύνθεση ρωμανογοτθικής έμπνευσης, αναμεμιγμένης με αναγεννησιακά και βυζαντινά στοιχεία. Η περιοχή εκείνη απορρίφθηκε όμως από τον Δήμο Αθηναίων, κριθείσα "απόκεντρος και ερημική", και τελικώς αποφασίστηκε ο ναός να ανεγερθεί στην παλαιά πόλη, στη θέση του συγκροτήματος των μητροπολιτικών κτιρίων της Τουρκοκρατίας, τα οποία κατεδαφίστηκαν, με μόνη εξαίρεση τη βυζαντινή εκκλησία της Γοργοεπηκόου. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε τα Χριστούγεννα του 1842, αλλά η οικοδομή (στην οποία χρησιμοποιήθηκαν υλικά 72 συνολικά κατεδαφισμένων Αθηναϊκών ναών) διακόπηκε την άνοιξη του 1843, ελλείψει πόρων. Μετά την αναχώρηση του Hansen, προκηρύχθηκε διαγωνισμός για την αναθεώρηση των αρχικών σχεδίων (το 1846), που κέρδισε ο αρχιτέκτονας Δημήτριος Ζέζος (εισηγητής μιας "ελληνο-βυζαντινής" ρυθμολογίας). Μετά τον θάνατο εκείνου (το 1857), η επίβλεψη του έργου πέρασε στον Γάλλο αρχιτέκτονα François Boulanger (που έδρασε στην Ελλάδα μεταξύ των ετών 1845-1873, και στον οποίο οφείλονται πιθανότατα το τελικό επιστέγασμα των κωδωνοστασίων και το τελικό ύφος του τρούλου) και η διεύθυνση των εργασιών στον Παναγιώτη Κάλκο (1810-1878), ενώ η αγιογράφηση και η διακόσμηση ανατέθηκαν στους ζωγράφους Σπ. Γιαλινά και Κωνσνταντίνο Φανέλλη, αντίστοιχα. Ο ναός αποπερατώθηκε το 1862 και το αποτέλεσμα των αλλεπάλληλων αναθεωρήσεων υπήρξε ένα μίγμα νεοκλασικισμού και βυζαντινισμού, χωρίς αρχιτεκτονική συνέπεια, "άτονο και άνευ χαρακτήρος", που υπογραμμίζεται από την αναπόφευκτη αντιπαράθεση με τον παρακείμενο ναό της Γοργοεπηκόου (σημερινού Αγίου Ελευθερίου). Οι αδιάκοπες εξάλλου ανακαινίσεις και "εξωραϊσμοί" από το 1890 και σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, χωρίς να τον βελτιώσουν, του στέρησαν σημαντικά ιστορικά τεκμήρια της αρχικής του, έστω, σύλληψης και εκτέλεσης.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Κ. Η. Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα 1η έκδ. 1966, 3η έκδ. 1996, σ. 132-134* Δ. Φιλιππίδης, Νεοελληνική Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1984, σ. 93-95* Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, "Παρεμβάσεις τότε και τώρα στη Μητρόπολη", Καθημερινή, 28.4.1996* Ν. Βατόπουλος, "Η αισθητική κακοποίηση της Μητρόπολης", Καθημερινή, 14.12.1997.
|